Majeur toonladders - PianoWebsite.nl (2024)

Hoe worden majeur toonladders gevormd?

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

Van alle majeur toonladders is de C majeur toonladder voor pianospelers het makkelijkst, aangezien deze op C start en uit alle witte toets-noten bestaat tot de volgende C een octaaf hoger:

Dus de noten van de C majeur toonladder zijn: C D E F G A B C .

Dit lijkt alsof de C majeur toonladder bestaat uit 8 noten, maar aangezien de C 2 keer gespeeld wordt (aan het begin en aan het eind), bestaat deze toonladder in werkelijkheid uit 7 verschillende noten.

Zoals je in de vorige les hebt kunnen lezen, wordt een toonladder bepaald door de intervallen tussen de noten waaruit deze is opgebouwd.

Laten we dus eens kijken naar de intervallen tussen de noten in deze C majeur toonladder:

Van:

• C naar D: een hele toon (1)
• D naar E: een hele toon (1)
• E naar F: een halve toon (½ )
• F naar G: een hele toon (1)
• G naar A: een hele toon (1)
• A naar B: een hele toon (1)
• B naar C: een halve toon (½ )

De intervallen tussen de opeenvolgende noten in de C majeur toonladder zijn dus (zie ook figuur):

1 1 ½ 1 1 1 ½

Aangezien alle majeur toonladders hetzelfde klinken (alleen op een andere toonhoogte), is deze structuur dezelfde voor alle majeur toonladders, het verschil is dat ze allemaal op een andere beginnoot starten (deze beginnoot wordt “grondtoon” of “tonica” genoemd, dus de grondtoon van de C majeur toonladder is de noot C).

Om andere majeur toonladders te vinden, kunnen we dus gebruikmaken van de structuur die we bij de C majeur toonladder hebben gevonden, maar moeten we dan beginnen op de andere grondtoon.

Laat ik dit toelichten aan de hand van een paar voorbeelden:

De D majeur toonladder

We starten nu dus op de grondtoon D en passen onze majeur-“formule” toe:

Vanaf:

• D, een hele toon (1) naar E
• E, een hele toon (1) naar Fis (F#)
• Fis (F#), een halve toon (½ ) naar G
• G, een hele toon (1) naar A
• A, een hele toon (1) naar B
• B, een hele toon (1) naar Cis (C#)
• Cis (C#), een halve toon (½) naar D

Dus de D majeur toonladder is: D E Fis (F#) G A B Cis (C#) D

Misschien vraag je je af waarom ik de 3^de en 7^de noten Fis (F#) en Cis (C#) en niet Ges (Gb) en Des (Db) heb genoemd?

Dit is omdat de naamgeving van de noten in de toonladder moet voldoen aan één van de volgende 2 regels (je mag zelf kiezen welke regel je toepast, aangezien de ene regel automatisch de andere impliceert):

• Dezelfde letter mag je niet voor 2 opeenvolgende noten gebruiken
• Er mag geen “gat” ontstaan tussen 2 opeenvolgende noten

Laat ik deze regels enigszins toelichten:

Dezelfde letter mag je niet voor 2 opeenvolgende noten gebruiken:

Stel je voor dat ik in de D majeur toonladder Ges (Gb) in plaats van Fis (F#) had gebruikt. De eerste 4 noten van de toonladder zouden dan zijn: D E Ges (Gb) G …

Je ziet dat we in dat geval de letter G 2 keer achter elkaar gebruiken (zelfs wanneer deze de eerste keer een halve toon verlaagd is tot Ges), dus dat gaat tegen onze eerste regel in. De enige manier om dit ‘conflict’ op te lossen is door die noot Fis (F#) te noemen in plaats van Ges (Gb).

Op dezelfde manier kun je laten zien dat Cis (C#) in plaats van Des (Db) gebruikt moet worden.

Er mag geen gat ontstaan tussen 2 opeenvolgende noten:

Stel je opnieuw voor dat ik Ges (Gb) in plaats van Fis (F#) zou nemen. De eerste 4 noten zouden dan weer zijn: D E Ges (Gb) G …

Tussen E en Ges (Gb) is nu een “gat” ontstaan, aangezien de letter F ontbreekt. We moeten dus de letters gebruiken in de volgorde zoals deze voorkomen bij de witte toetsen op het pianoklavier.

Dat kan alleen maar als de Ges (Gb) vervangen wordt door Fis (F#).

En ook hier kan je op dezelfde manier laten zien dat je Cis (C#) in plaats van Des (Db) moet gebruiken.

De F majeur toonladder

We kunnen weer de majeur-“formule” toepassen om de F majeur toonladder te vinden:

Vanaf:

• F, een hele toon (1) naar G
• G, een hele toon (1) naar A
• A, een halve toon (½ ) naar Bes (Bb)
• Bes (Bb), een hele toon (1) naar C
• C, een hele toon (1) naar D
• D, een hele toon (1) naar E
• E, een halve toon (½) naar F

Merk op dat de F majeur toonladder een mol (b) heeft, de Bes (Bb), dus geen kruis (#) zoals de D majeur toonladder.

In dit geval is de zwarte toets een Bes (Bb) en geen Ais (A#). Je kunt dat makkelijk aantonen door één van de 2 bovengenoemde regels te gebruiken.

Dus, de F majeur toonladder is: F G A Bes (Bb) C D E F

De andere majeur toonladders

Met de majeur-“formule” ( 1 1 ½ 1 1 1 ½ ) en door toepassing van één van de 2 regels, kun je in principe zelf alle andere majeur toonladders vinden. Ik raad je aan deze eerst zelf uit te zoeken alvorens naar de oplossing aan het eind van deze les te kijken.

Aangezien er 12 verschillende noten zijn, zijn er ook 12 verschillende majeur toonladders.

Voordat je begint, houd even rekening met het volgende:

Zoek de toonladders uit in de volgorde zoals hieronder aangegeven, aangezien je dan elke keer één extra kruis (zwarte toets) in de toonladder krijgt.

Je begint dus bij C majeur (0 kruizen) en gaat door tot en met Fis (F#) (6 kruizen).

Vergeet niet 1 van de 2 regels voor de naamgeving van de noten toe te passen. Je vindt de juiste antwoorden aan het eind van deze les.

Volgorde voor de majeur toonladders met kruizen:

C majeur (0 kruizen)

G majeur (1 kruis)

D majeur (2 kruizen)

A majeur (3 kruizen)

E majeur ( 4 kruizen)

B majeur (5 kruizen)

Fis (F#) majeur (6 kruizen)

Misschien lijkt het je vreemd dat er 6 kruizen in een majeur toonladder kunnen voorkomen, aangezien er maar 5 verschillende zwarte toetsen zijn, maar je zult zien dat als je heel consequent één van de 2 regels toepast, er een 6^de kruis verschijnt voor een witte toets-noot (als dit te lastig is, kijk dan aan het eind van deze les naar de antwoorden).

Merk op dat we telkens een extra kruis in de majeur toonladder krijgen, als we de grondtoon met een kwint verhogen (van C naar G naar D naar A…enzoverder…).

Volgorde voor de majeur toonladders met mollen:

Als je deze doet in de volgorde zoals hieronder aangegeven, dan krijg je in elke volgende toonladder telkens één extra mol (b).

Dit is het geval als we de grondtoon elke keer met een kwint verlagen (we beginnen voor de volledigheid opnieuw met C):

C majeur (0 mollen)

F majeur (1 mol)

Bes (Bb) majeur (2 mollen)

Es (Eb) majeur (3 mollen)

As (Ab) majeur (4 mollen)

Des (Db) majeur (5 mollen)

Ges (Gb) majeur (6 mollen)

(Merk op dat ik in plaats van een kwint omlaag ook had kunnen zeggen: een kwart omhoog (zie de les over omkeringen van intervallen)).

Misschien is het je opgevallen dat we 2 x 7 = 14 majeur toonladders hebben staan in de 2 bovenstaande lijsten, terwijl je er slechts 12 zou verwachten.

Dit komt omdat:

• De C 2 keer voorkomt, telkens aan het begin van de lijst
• De Fis (F#) uit de eerste lijst eigenlijk dezelfde noot is als de Ges (Gb) uit de 2^de lijst

Fis (F#) en Ges (Gb) zijn enharmonisch gelijk. Het zijn dus eigenlijk dezelfde noten, ze worden alleen anders genoteerd.

Vergelijk hieronder maar eens de Fis majeur toonladder met de Ges majeur toonladder: elke noot lijkt totaal anders, maar als je goed kijkt, zie je dat het elke keer gaat om enharmonisch gelijke noten. De 2 toonladders zijn dus volledig identiek!

Alle majeur toonladders (de antwoorden)

OK, het is nu tijd jouw uitkomsten te vergelijken met de antwoorden hieronder.

Eerst de tabel met majeur toonladders met kruizen:

En nu de tabel met majeur toonladders met mollen:

Als je de regels goed hebt toegepast, is het je hopelijk opgevallen dat de Fis (F#) majeur toonladder de noot Eis (E#) bevat en de Ges (Gb) majeur toonladder de noot Ces (Cb).

Dit zijn beide witte toetsen op het pianoklavier, maar worden in die toonladders geschreven als respectievelijk een noot met kruis en een noot met een mol.

Het is noodzakelijk ze op deze manier te schrijven, anders wordt niet aan de regels voldaan.

Andere harmonisch equivalente toonladders

Je vraagt je misschien af: “Waarom worden de toonladders van Fis (F#) en Ges (Gb) wel als 2 harmonisch gelijke toonladders genoemd en niet bijvoorbeeld Des (Db) en Cis (C#), of As (Ab) en Gis (G#)? Waarom worden alleen de majeur toonladders met mollen genoemd?”

Dit is beter te begrijpen als je naar de kwintencircel kijkt, maar een kort antwoord hierop is: “Natuurlijk bestaat de Cis (C#) majeur toonladder, de Gis (G#) majeur toonladder enzoverder, maar deze toonladders hebben zoveel noten met kruizen (en zelfs noten met dubbele kruizen), dat ze wel erg moeilijk te lezen worden.”

Wat heb je liever? De As (Ab) majeur toonladder met 4 mollen, of de Gis (G#) majeur toonladder met 8 kruizen? Ik denk dat de keuze snel gemaakt is…

Het is belangrijk om de majeur toonladders te kennen; bij het leren van muziektheorie is het namelijk handig als je snel de juiste noten bij een toonladder kunt plaatsen (het liefst alle 12 majeur toonladders, maar in het begin is het goed genoeg om met een aantal te beginnen en langzamerhand je “repertoire” uit te breiden). Het is daarom belangrijk om de toonladders vaak te oefenen. De onderstaande interactieve oefening is daarbij ideaal.

Aanbevolen oefeningen voor alle majeur toonladders

Plaats de noten van een majeur toonladder op een pianoklavier